Editoriaal

En plots is het december en gaat overal de kerstverlichting aan. Het verbaast me elk jaar opnieuw hoe de tijd steeds sneller lijkt te gaan. Of gaat het tempo van het leven gewoon sneller met de jaren en wordt onze subjectieve tijdbeleving gekleurd door de stress van alledag. Want ja, externe kloktijd en interne duurbeleving lopen niet steeds synchroon en het lijkt alsof de ‘mechanische’ tijd steeds meer invloed krijgt en we ons leven steeds meer daarnaar gaan inrichten. Met de toename van de technologie en de onophoudelijke stroom van informatie lijkt het alsof we constant bezig zijn en altijd verbonden zijn. Dagen en weken vliegen voorbij zonder dat we het echt merken. De veelheid van contexten en systemen waarin we functioneren, elk met hun eigen tijd, verandert ons tijdbesef en vergroot onze onzekerheid. We proberen te vluchten uit die tijdsstress, een poging om ons aan de greep van de tijd te ontworstelen, aan het voorgeprogrammeerde leven en de ‘lege’ tijd (bedenk ik terwijl ik weer eens in de file sta). De dwang van de kloktijd roep om onthaasting. Ont-haasten, ont-moeten, we kennen de buzz woorden, het is een lucratieve industrie geworden, maar we slagen er zelden in om ons ten volle bewust te blijven van onze relatie met tijd en om momenten te vinden waarin we kunnen vertragen, reflecteren en genieten van het heden, los van de constante tijdsdruk. Maar hé, Kerst komt eraan, een periode van samenzijn, terugblikken en vooruitkijken. Hoewel … het streven naar de perfecte ervaring tijdens de kerstperiode, vaak gevoed door de schijnbaar volmaakte beelden en verhalen die op sociale media worden gedeeld, kan bijkomende druk creëren en ons afleiden van wat écht betekenisvol is tijdens de feestdagen. In een wereld die zich zo snel ontwikkelt, verandert onze levensstijl voortdurend. Dit heeft invloed op verschillende aspecten van ons leven, waaronder onze seksuele gezondheid en gedrag. Er is een groeiende interesse in onderzoek naar de impact van het dagelijkse leven, zoals stress, veranderende circadiaanse ritmes en technologische vooruitgang, op onze seksualiteit. Dat chronische stress onze hormonale balans verstoort weten we al langer, maar de exacte mechanismen waardoor stresshormonen onze body-mind connectie beïnvloeden, vraagt meer onderzoek. De huidige trend om het levenstempo te vertragen (slow living), bewuster om te gaan met het lichaam en meer aandacht te hebben voor stress management kan ook de behandeling van seksuele problemen ten goede komen. Technologische vooruitgang en verandering van ons circadiaanse ritme gaan hand in hand. Met de verhoogde blootstelling aan blauw licht dat uitgestraald wordt door veel moderne elektronische apparaten zoals smartphones, tablets, computers en LED-verlichting, zijn er veranderingen in ons circadiaans ritme vastgesteld. Dit is ons natuurlijk biologisch klokmechanisme dat onze slaap-waakcyclus regelt gedurende 24 uur. Het wordt sterk beïnvloed door externe factoren, zoals licht en donker, en wordt gedreven door de productie van melatonine, het hormoon verantwoordelijk voor ons slaapregulatie. We zien dan ook een verhoogde toename van slaapproblemen, met de nodige gevolgen voor onze gezondheid, waaronder onze seksuele gezondheid. Meer fundamenteel onderzoek naar de manier waarop blootstelling aan licht, vooral ‘s avonds, van invloed kan zijn op slaappatronen en daarmee op de seksuele gezondheid, kan leiden tot aanbevelingen voor het optimaliseren van slaapkamerverlichting en het verminderen van blootstelling aan licht voor het slapen om de slaapkwaliteit en seksuele beleving te verbeteren. Dat de tijd die we aan onze smartphone en online wereld spenderen de intimiteit met ons partner in de weg staat, is een gekend fenomeen en horen we vaker terug in de spreekkamer. Het constante checken van berichten, sociale media of andere online inhoud kan ervoor zorgen dat we minder aanwezig zijn in het moment. Dit kan leiden tot gevoelens van onverschilligheid, het gevoel niet bijzonder te zijn en zelfs het negeren van de behoeften van onze partners. Dat de impact van smartphonegebruik op seksualiteit en intimiteit ook een biologische inslag heeft via de impact op ons circadiaans ritme is een zeer actueel en uitermate boeiend onderzoeksgebied. En als we de koppeling met tijd nog even verder doortrekken, dan kunnen we stellen dat er een groeiende belangstelling, ja een momentum, lijkt te zijn voor de seksuologie. In de afgelopen jaren is er wereldwijd meer erkenning en aandacht gekomen voor seksuele gezondheid, genderidentiteit, seksuele voorlichting (met aandacht voor seksueel plezier) en het begrijpen van seksuele problemen. Seksuologen en seksonderzoekers brengen hun verhaal niet langer exclusief tijdens domein-specifieke congressen, maar worden breed uitgenodigd om het praten over seks in de geestelijke en medische gezondheidszorg te bevorderen. De media zijn sinds jaar en dag geïnteresseerd in seks, maar de laatste tijd lijkt er meer ruimte te komen voor nuance en meer aandacht voor (relationele en gender) diversiteit en seksueel plezier (en daarin hebben we veel te danken aan Ellen Laan). Seks is meer dan penetratie; de monogame, heteroseksuele relatie hoeft niet de norm te zijn; single zijn is geen tijdelijke toestand die zo snel mogelijk gefikst moet worden; iedereen heeft recht op seks(uele exploratie); de clitoris (en niet de vagina) is het vrouwelijk lustorgaan; en beleving en seksueel genot staan steeds meer centraal. Ook de seksuologie-opleidingen zijn populairder dan ooit. Zouden ook de subsidie-kanalen, die in het verleden seksonderzoek maar weinig fundamenteel vonden, mee evolueren? Heerst er ook een momentum voor seksonderzoek? De groeiende belangstelling voor seksuologie is wellicht het gevolg van een bredere maatschappelijke acceptatie, een groter bewustzijn en een verhoogde toegankelijkheid van informatie over seksuele gezondheid mede dankzij, ja, de technologische vooruitgang. There are always two sides to every story. En over een veranderende tijdsgeest gesproken, ook ons tijdschrift evolueert mee. TvS is aan een grondige vernieuwing toe, temeer omdat we nadrukkelijker op de online beleving willen inzetten. Ja, klinkt paradoxaal als je de vorige paragraaf beschouwt. Maar het internet is nu eenmaal dé manier geworden waarop we informatie verzamelen. Daarom investeren we in een nieuwe online aanwezigheid met een frisse website, een aangepaste lay-out en een nieuw logo. We streven naar een website met een meer gebruiksvriendelijke interface en een intuïtieve lay-out die uitnodigt om verder te verkennen. We zullen niet enkel artikelen aanbieden, maar ook meer beeldend en dynamisch materiaal, zoals video’s waarin onderzoekers hun artikel of congreslezing kort toelichten. Inhoudelijk blijven we streven naar een kwalitatief tijdschrift dat wetenschappelijke inzichten uit de Lage Landen bundelt. Maar we willen ook graag meer klinische stukken, beschouwingen, opinies, maatschappelijke reflecties, beleidsstukken en literatuurtips verwelkomen en dat voor de verschillende domeinen van hulpverlening, onderwijs, voorlichting en preventie, beleid en onderzoek. We hopen dat ons nieuwe format de drempel verlaagt om artikelen in te sturen, wat hopelijk leidt tot een bredere variatie aan inzendingen en meer betrokkenheid van verschillende auteurs. We willen het gemakkelijker en toegankelijker maken om ook klinische stukken en opinies in te sturen, want doorgaans blijven we vooral empirische artikelen ontvangen, die natuurlijk ook nog steeds zeer welkom zijn. We stappen deels af van het format waarbij driemaandelijks een nummer verschijnt waarin artikelen gebundeld worden. We opteren om de artikelen op de website te plaatsen van zodra ze doorheen het reviewproces gegaan zijn en aanvaard zijn voor publicatie. We denken er wel over na om minstens één keer per jaar een themanummer of een reeks artikelen samengebundeld uit te brengen in een gedrukte versie. Maar daarover meer in het nieuwe jaar! Het huidige nummer verschijnt nog in het vertrouwde format. Een reeks artikelen, congresverslagen en een literatuurtip. Daisy Tieleman en collega’s buigen zich over de vraag waarom, vooral jonge en laagopgeleide, mannen nauwelijks deelnemen aan vragenlijstonderzoek over seksualiteit. Aan de hand van semigestructureerde interviews konden ze vaststellen dat genderrol-stereotypen alsook een gebrek aan kennis en ervaring over seksualiteit een belemmering vormen. Ze wijzen op het belang van informatie verlenen, eerder dan geld, als beloning voor deelname en het belang van vertrouwen en wederkerigheid tussen onderzoeker en deelnemer. Vervolgens rapporteren Femke Haket en collega’s over de prevalentie van genderincongruentie in de voorbije 25 jaar op basis van data van het Nederlands Tweelingen Register. Ondanks de toegenomen aandacht voor genderdiversiteit in de media, waardoor het lijkt alsof er steeds meer genderincongruentie voorkomt, zijn er geen aanwijzingen voor veranderingen in gender non-conform gedrag en genderincongruentie bij kinderen zoals gerapporteerd door ouders en leerkrachten. In een volgend artikel gaan we verder met het thema gender. Daniëlle Kroeze en collega’s beschrijven de resultaten van een kwalitatieve studie naar de veranderingen in seksuele gezondheid voor en na een vaginoplastiek bij transvrouwen. De geïdentificeerde thema’s kunnen als aanknopingspunt dienen tijdens de post-operatieve gesprekken. En ook voor het laatste artikel blijven we binnen de transgenderzorg. Müjde Özer geeft een samenvatting van haar doctoraat, waarin ze, aan de hand van zowel empirische studies als literatuuroverzichten, het seksueel welbevinden na genitale chirurgie grondig analyseert vanuit een holistisch, salutogeen en emic perspectief. Het feit dat haar doctoraat maar liefst 12 hoofdstukken omvat, toont de grote impact van dit werk en verklaart waarom zelfs de samenvatting een uitgebreid artikel geworden is. Vervolgens lezen jullie een uitgebreid inhoudelijk verslag van het tweede symposium van SEKSO, een initiatief dat Nederlandse, en nu ook Vlaamse, seksonderzoekers bijeenbrengt en er is een verslag over het afscheidssymposium van Luk Gijs. Nu ja, afscheid van zijn professionele rol verbonden aan het Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen in Leuven, want er is geen twijfel dat Luk actief zal blijven en zijn stempel zal blijven drukken op ons veld (no pressure Luk). We eindigen met een dubbele recensie van twee boeken geschreven door Belle Barbé die heel concreet ingaan op de seksuele opvoeding van kinderen. In het voorbije jaar mocht nog maar eens blijken dat de openheid in het maatschappelijk debat rond seksualiteit nog niet dusdanig gevorderd is dat we ook seksualiteit bij kinderen meer bespreekbaar kunnen maken. Wees alle heisa tijdens de week van de lentekriebels op de kroniek van een aangekondigde dood? Laat ons hopen dat de nieuwe regering geen teruggang in de seksuele openheid ontketent. Want oh hemel, na de pandemie-, oorlog- en klimaatcrisis, is een politieke crisis het laatste waar we nu op wachten. En mijn complete verbijstering rond de opmars van extreemrechts moet nog even een plekje krijgen (als dat ooit een plek moet of kan krijgen). Ik hoop dat het ‘wij tegenover zij’ discours van de rechts-radicale partijen de sociale cohesie en democratie van het land niet in gevaar brengen. En ik spreek zowel voor België als Nederland, want ook België trekt het komend jaar naar de stembus en de peilingen zijn onheilspellend. We hebben nog enkele maanden om het tij te doen keren … Hoopvol kijk ik, samen met jullie, uit naar een nieuw jaar. Het kan alleen maar beter worden toch?