Waarom doen jonge mannen (niet) mee met vragenlijstonderzoek over seksualiteit? Gendernormen, barrières en motivaties volgens lager opgeleide jonge mannen

• Daisy Tieleman is werkzaam bij Vrije Universiteit Amsterdam en Soa Aids Nederland
• Irja Marije de Jong is werkzaam bij Vrije Universiteit Amsterdam 
• Koenraad Vermey is werkzaam bij Soa Aids Nederland

Het bereiken en betrekken van mannen is belangrijk voor de preventie van soa’s, onbedoelde zwangerschap en seksuele disfuncties en de bevordering van seksuele gezondheid (Kura et al., 2013, Shand & Marcell, 2021). Dit is zeker het geval in de doelgroep jongeren omdat deze vaker een verhoogd seksueel risico lopen (Slurink et al., 2021). Om de beste interventies en effectief beleid voor seksuele gezondheidsbevordering te onderbouwen en trends te herkennen zijn monitoringstudies en gedragsonderzoek noodzakelijk (Ivanković et al., 2014; de Graaf et al., 2017).

Uit kwantitatieve en kwalitatieve studies naar de seksuele gezondheid van jongeren in de afgelopen jaren is gebleken dat de deelname van lager opgeleide jonge mannen achterblijft op die van vrouwen en hoger opgeleide mannen (Joemmanbaks et al, 2021a; De Graaf et al., 2017; Cheung et al., 2017; Reinikainen et al., 2017; Reyes, 2016). In twee studies naar de gevolgen van de coronacrisis op de seksuele gezondheid van jongeren bleken heteroseksuele jonge mannen relatief minder vaak mee te doen dan homo- en biseksuele jonge mannen (Joemmanbaks et al., 2021; Joemmanbaks et al., 2022). Deze ondervertegenwoordiging van subgroepen kan in kwantitatief onderzoek tot op zekere hoogte statistisch gecorrigeerd worden, bijvoorbeeld met weegfactoren. De ervaringen en gedragingen van bepaalde subgroepen die niet meedoen blijven echter buiten beeld, waardoor onderzoeksuitkomsten vertekend kunnen raken (Fenton et al., 2001; Henderson et al., 2010; Otufowora et al., 2020; De Graaf et al, 2017, Joemmanbaks et al., 2021a; 2021b; Wallander et al., 2015; Flicker & Guta, 2008). Wanneer lager opgeleide jonge mannen ondervertegenwoordigd blijven, kunnen preventie, zorg en beleid niet effectief, noch gelijk-waardig op alle doelgroepen worden afgestemd (David et al., 2018). In deze studie staan de perspectieven van lager opgeleide heteroseksuele mannen tussen de 16 en 25 jaar in Nederland daarom centraal.

Theoretisch model
Er bestaat geen gevalideerd theoretisch model dat de deelname van lager opgeleide jonge mannen aan online seksueel gezondheidsonderzoek beschrijft. We hebben daarom concepten geleend uit andere modellen die gerelateerd zijn aan participatie aan online on-derzoek in het algemeen en aan mannelijke betrokkenheid bij seksuele gezondheid. We gebruikten hiervoor Dillmans sociale uitwisselingstheorie (1978), omdat deze volgens Han et al. (2009) de respons op online onderzoeken het beste verklaart. Dillmans theorie stelt dat gedragingen gestuurd worden door de verwachte ratio van kosten en baten, en het vertrouwen in de persoon of organisatie die om deelname verzoekt.

Online onderzoek naar seksuele gezondheid veronderstelt vertrouwen in de omgang met gevoelige data via een online medium door een relatief onzichtbare, verzoekende organisatie. De kosten van deelname aan vragenlijsten kunnen tastbaar zijn, zoals tijd, maar ook ontastbaar, zoals negatieve emotionele reacties en mogelijke sociale repercussies (Elmir, et al., 2011; Sikweyiya & Jewkes, 2012). Voorbeelden van baten zijn financiële beloningen (tastbaar) en een positieve ervaring of een goed gevoel over jezelf (ontastbaar) (Dillman, 2000). Ook stelt Dillman dat de interesse van de deelnemer voor het onderwerp een voorwaarde is voor deelname (Dillman, 2002). Daarnaast gebruikten we socio-ecologische aspecten uit het conceptueel model van Shand en Marcell (2021), dat gericht is op het betrekken van jonge mannen bij seksuele en reproductieve gezondheid. Zij onderscheiden hierin culturele, structurele, sociale en persoonlijke aspecten. Genderrollen, culturele opvattingen en normen vormen het culturele aspect. Het structurele aspect omvat overheid en instituties, het beleid dat zij voeren op het gebied van onderwijs en gezondheid, en de interacties die mannen hebben daarmee. Het sociale aspect refereert aan interpersoonlijke relaties binnen het sociale netwerk en de steun die daarin wordt ervaren. Het persoonlijke aspect beslaat intrapersoonlijke kenmerken, percepties van behoeften en demografische factoren. Shand en Marcell (2021) stellen dat alle socio-ecologische aspecten in acht moeten worden genomen bij het betrekken van mannen in seksuele gezondheid. Wij hebben deze concepten toegepast op de deelname aan onderzoek naar seksuele gezondheid (Tabel 1).  Met behulp van deze concepten onderzochten wij de waargenomen barrières en motiverende factoren van jonge lager opgeleide mannen om te leren hoe hun deelname aan online (vragenlijst)onderzoeken over seksuele gezondheid bevorderd kan worden.

Tabel 1. Concepten en operationalisaties