Wanneer we vooruitkijken naar een nieuw tijdperk bij TvS, is het ook belangrijk om even stil te staan bij het verleden. Het archief van TvS bevat een rijkdom aan artikelen. Leden van het bestuur hebben een artikel geselecteerd om opnieuw onder de aandacht te brengen. Het herlezen van artikelen kan inzicht bieden in de evolutie van ons vakgebied en tegelijkertijd tot een beter begrip leiden van hedendaagse benaderingen.

Voor iemand die in alles relevantie ziet en moeite heeft met kiezen, is het een behoorlijke uitdaging om door 47 jaargangen vol met uitgaven te navigeren. Ik begin met zoeken op trefwoorden die nauw aansluiten bij mijn onderzoeksgebied zoals relaties, interpersoonlijke dynamiek, hechting en intimiteit. Helaas blijkt het aantal treffers vrij beperkt. Ondanks enkele boeiende titels, vind ik niets wat me direct aanspreekt. Om een persoonlijke dimensie aan mijn zoektocht toe te voegen, besluit ik om het septembernummer van 1980 te verkennen, de maand en het jaar van mijn geboorte. Het toeval wil dat ik stuit op 'Een interaktionele benadering van seksuele dysfuncties' door Johan Verhulst. Het voelt bijna onwerkelijk, alsof het zo moest zijn.

Het artikel begint met een stelling die ik zelf vaak benadruk tijdens mijn lezingen, lessen en in mijn artikelen: hoewel het interpersoonlijk perspectief goed geïntegreerd is in de klinische praktijk, waarbij seksuologen vaak met koppels werken, blijft in theorie en onderzoek het individueel perspectief sterk overheersen. Circulariteit en wederzijdse beïnvloeding krijgen weinig aandacht in onderzoek dat voornamelijk lineair en causaal gedreven is. Terwijl ik verder lees, valt de systemische invloed op, die pas later echt populair is geworden in sekstherapeutische en andere behandelvormen.

Verder herken ik het biopsychosociaal perspectief op seksuele dysfuncties, met aandacht voor vitaliteit en gezondheid, aangeleerde reacties en cognities, en de bredere context waarin seksuele interacties zich afspelen. Binnen deze context belicht Verhulst een aantal niet-seksuele patronen die een significante invloed hebben op seksuele interacties en deze zelfs kunnen domineren. Seksuele problemen zouden voortkomen uit het feit dat de focus verschuift van seksuele naar niet-seksuele patronen. Hij spreekt over het beschikkingsrecht over het eigen lichaam - wat duidelijk naar consent verwijst - het nemen van initiatief, gerelateerde machtsdynamieken, en uiteindelijk de hechting tussen partners. Interessant is de stelling dat seks en hechting elkaar kunnen beïnvloeden, waarbij te veel intimiteit partners kan verhinderen om tot reële seksuele interactie over te gaan.

Verhulst beschrijft ook dat partners de neiging hebben om tederheid uit te wisselen wanneer de angst te hoog oploopt. Dit weerspiegelt de ideeën van Sue Johnson over hechting en wat zij beschrijft als 'oerpaniek'. Hoewel Emotionally Focused Therapy (EFT) en hechting in 1980 nog niet expliciet toegepast werden op seksuele relaties - we moesten wachten tot 1987 met het werk van Hazan en Shaver voor die ontwikkeling - is het al duidelijk dat de hechtingstheorie een waardevol kader biedt om seksuele interacties te begrijpen. Dit toont aan dat reeds vroeg in de geschiedenis van de seksuologie inzichten bestonden die later verder uitgewerkt zouden worden in de theorie en praktijk.

Hoewel het artikel zelf misschien geen nieuwe informatie biedt, is het opmerkelijk dat dergelijke inzichten al in 1980 gedeeld werden. Het is bijzonder dat er binnen de seksuologie, vooral in de seksuele geneeskunde, nog steeds een sterke nadruk ligt op individuele aspecten, terwijl onderzoek naar dyadische processen pas sinds ongeveer een decennium echt doorzet. Wat eveneens opvalt, is de nadruk op seksueel plezier, wat in 1980 een nieuw concept was en in 2024 nog steeds relevant is. Hoewel er tegenwoordig misschien meer nadruk ligt op plezier, mede dankzij maatschappelijke verschuivingen, blijven veel benaderingen gefocust op functie en respons. Dit onderstreept de langzame evolutie in het denken binnen de seksuologie en de voortdurende relevantie van het verkennen van deze thema's.

Het feit dat dit artikel dateert uit mijn geboortemaand en -jaar, maakte me nog maar eens duidelijk dat ik in de wieg gelegd lijk voor onderzoek naar de interpersoonlijke dynamieken van seks. Dat ik het artikel niet vond tijdens mijn initiële zoektocht, wijst erop dat ons zoeksysteem destijds niet optimaal functioneerde. We hebben hier echter aan gewerkt; de artikelen zijn nu netjes ingedeeld per categorie en volgens trefwoorden. We garanderen dat je voortaan geen relevante artikelen meer zal missen.

Marieke Dewitte

Bekijk het artikel