Farmacoseks; hoe genotsmiddelen de seksuele connectie tussen mensen kunnen boosten

Plezier, liefde en lust onder invloed van genotsmiddelen

Verhoogde emotionele verbinding, intense lichaamssensaties, ontremming en lust, …klinken verleidelijk in de oren, niet? Dit zijn de meest populaire gewenste effecten van seks onder invloed van drugs, ook wel farmacoseks genoemd (Moyle, Dymock, Aldridge & Mechen., 2020). In Nederland, met name in swingers milieus, gaf men eerder al een naam aan het hebben van seks onder invloed van drugs, namelijk: Wappen (Woorden.org). Het werkwoord wappen werd afgeleid van Weekend Adult Party (WAP). Er worden in Nederland events rond georganiseerd, zoals Kinky on the Beach of Garden of Lust.

Zowel het hebben van seks als het gebruik van drugs zijn anno 2022, althans in de meeste samenlevingen, nog steeds taboe. Wat dan met farmacoseks? Nochtans gebruiken mensen al sinds de oudheid intentioneel drugs om hun seksuele ervaringen te verrijken. Diverse afrodisiaca zijn daaruit voortgevloeid. Deze middelen die tot doel hebben de geslachtsdrift te stimuleren, werden vernoemd naar de Griekse Godin Aphrodite, de godin van de vruchtbaarheid. Heel wat courant gebruikte drugs zijn krachtige afrodisiaca. Van Mesopotamië tot Egypte over Griekenland naar Rome werden er reeds in de oudheid seksfeesten onder invloed van alcohol en andere drugs gehouden (Provoost et al., 2005). Recenter, in de jaren 1960, riep de psychedelische prediker Timothy Leary van de daken dat LSD het meest potente afrodisiacum ooit is. En toen moest de golf van nieuwe drugs nog komen.

Onderzoek toont aan dat er vier types zijn van mensen die aan farmacoseks doen. De meest voorkomende groep zijn mensen die zonder voorbedachte rade seks en drugs combineren, vaak nadat ze zijn uitgegaan onder invloed van alcohol of andere partydrugs. De tweede grootste groep zijn diegene die drugs en seks combineren in de BDSM-context (afkorting voor Bondage and Discipline (BD), Dominance and Submission (DS) en Sadism and Masochism (SM)) en in de seksparty-context. Daarnaast is er een groep van zogenaamde psychonauten die experimenteren met NPS’en (Nieuwe Psychoactieve stoffen). Psychonauten zijn mentale reizigers, die op ontdekkingsreis gaan in het universum van de geest (Pestana et al., 2020). In de context van farmacoseks experimenteren ze vaak met nieuwe drugs en stemmen ze hun doseringen bewust af op de gewenste intensiteit van de sekservaring. De laatste groep zijn homomannen die aan chemsex doen (Moyle e.a., 2020).

Hoewel er in de wetenschappelijke literatuur rond seks en drugs voornamelijk aandacht is voor het fenomeen van chemsex gaan we in dit artikel bewust niet specifiek in op die vorm, maar bespreken we het brede spectrum van farmacoseks. Belangrijk is wel om het verschil tussen chemsex en farmacoseks toe te lichten. Chemsex is een term die gebruikt wordt om op voorhand geplande seks tussen MSM onder invloed van bepaalde drugs te beschrijven. De drugs die gebruikt worden zijn voornamelijk methamfetamine, GHB/GBL, mephedrone, cocaïne en ketamine. De setting is hoofdzakelijk in privé vertrekken zoals iemands huis of appartement (Maxwell et al., 2019). Farmacoseks heeft een bredere invulling van seks onder invloed van drugs over alle seksuele- en genderidentiteiten heen. Mensen die aan farmacoseks doen zijn op zoek naar een diepere connectie en beleving met specifieke lichamelijke sensaties en openheid om de seksuele connectie met hun sekspartner te boosten (Moyle et al., 2020). In de context van farmacoseks worden er heel wat harm reduction maatregelen genomen. De term harm reduction omvat interventies, programma’s en beleidsmaatregelen die streven naar het verminderen van de gezondheids-, sociale – en economische schade van druggebruik aan individuen, gemeenschappen en de samenleving (Des Jarlais, 1995).

Classificatie van de genotsmiddelen in de context van farmacoseks

Sinds 2008 zien we een enorme toename in het aantal psychoactieve stoffen op de drugsmarkt. Momenteel zijn er in Europa meer dan 850 nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) gesignaleerd, naast de reeds bestaande 250tal klassieke drugs die verboden zijn in de VN-verdragen (EMCDDA, 2021). Om een overzicht te houden over al deze verschillende soorten drugs werd in 2013 een nieuw model voor productinformatie ontwikkeld door Adley et al., 2022. Dit model werd eind 2016 voor het eerst vertaald naar de Belgische context door VAD in samenwerking met Sciensano. Het drugwiel is bruikbaar in de Nederlandse context, maar in Nederland hanteert men een andere drugwetgeving. Hierdoor zijn heel wat NPS die in België verboden zijn (in de buitenring van het Drugwiel) nog steeds legaal in Nederland.

Het Drugwiel bevat zeven categorieën van drugs. In het Drugwiel is er een binnenring en een buitenring. In de buitenring staan stoffen die illegaal zijn of waarvoor men een voorschrift nodig heeft (*). In de binnenring staan stoffen die legaal zijn, omdat ze niet zijn opgenomen in de internationale VN-verdragen of in de Belgische drugwetten. Het Drugwiel biedt de mogelijkheid aan professionals om inzicht te krijgen in het brede landschap van psychoactieve stoffen en hun gerelateerde effecten en kan gebruikt worden binnen psycho-educatie, vormingen, presentaties en zelfs in een hulpverleningscontext. Wie nood heeft aan meer gedetailleerde informatie over één specifieke psychoactieve stof, verwijzen we naar https://psychonautwiki.org/ (Schrooten, 2018).

Voor dit artikel kregen we toestemming van de ontwikkelaar van het Drugwiel om het originele effectenwiel aan te passen naar de context van farmacoseks. In het farmacosekswiel beschrijven we kort de belangrijkste gewenste en ongewenste effecten van de verschillende productcategorieën en hun impact op de seksuele beleving.

Volgens data van de Global Drug Survey zijn voor de grote doorsnede van gender en seksuele identiteitscategorieën, alcohol, cannabis en MDMA (de actieve stof in xtc) de meest gebruikte drugs in combinatie met seks (Aldridge et al., 2019). Methamfetamine, cocaïne, ketamine, mephedrone (4-MMC) en GHB/GBL scoren hoog bij homomannen in chemsex (Maxwell et al., 2019). Recent blijkt ook 3-MMC populair te worden in deze scene (Mainline, 2021), maar ook buiten de chemsex scene worden middelen zoals mephedrone, GHB/GBL, LSD, MDMA of cocaïne doelbewust gebruikt om te experimenteren met seks (Pienaar et al., 2020).

Zoals reeds vermeld zijn er momenteel meer dan duizend psychoactieve stoffen gekend. In wat volgt, kozen we ervoor om de belangrijkste categorieën en één of enkele klassieke drugs en één of enkele nieuwe drugs per categorie uit het drugwiel te beschrijven met daarbij voornamelijk de focus op de positieve effecten die deze middelen generen in de context van farmacoseks.

Stimulantia

Stimulantia, of ze nu kort- (vb. hexen) of langdurend (vb. Methamfetamine) zijn, verhogen de zin in seks (Chou et al., 2015; Johnson et al., 2017). Voor cocaïne lijkt dat effect meer uitgesproken bij mannen dan bij vrouwen. Bij vrouwen is het effect van cocaïne niet eenduidig, soms verlaagt cocaïne het verlangen soms verhoogt het (Jellinek, 2019)

Doordat stimulantia inwerken op ons beloningscentrum veroorzaken ze over het algemeen een prettige euforie en versterken ze het orgasme en de plezierbeleving van seks (Jellinek, 2019). Onder invloed van stimulantia kan seks meer intens of ruwer worden en kan die bovendien langer doorgaan. Enerzijds omwille van de toegenomen energie, anderzijds ook omdat de meeste stimulantia het mannelijk orgasme uitstellen. Een ongewenst effect van stimulantia is dat het een erectiestoornis kan veroorzaken. Hoe sterker de stimulatie, afhankelijk van het middel en de dosis, hoe moeilijker het is om een erectie te krijgen en te behouden (Fisher et al., 2010). Vandaar dat stimulantia in een seksuele context vaak gecombineerd worden met erectiebevorderende middelen zoals Kamagra of Viagra. Uit onderzoek onder mensen die (meth)amfetamine gebruiken blijkt een toename van seksueel risicovol gedrag. Veel onderzoek richt zich op de LGBTQI-gemeenschap (Koblin et al., 2007) maar dit werd tevens vastgesteld bij heteromannen (Fisher et al., 2010). Ondanks de reputatie dat stimulantia de seksuele ervaring versterken, geven respondenten aan dat over de tijd heen de ervaring van amfetamines en seks in negatieve richting kan evolueren (Skårner & Svensson, 2013).

In de groep van de nieuwe stimulantia zijn het vooral de cathinones die veel gebruikt worden bij seks. Middelen zoals 4-MMC (mephedrone) en 3-MMC worden vaak beschreven in chemsexactiviteiten (Donnadieu-Rigole et al., 2020), maar zijn inmiddels ook gekend onder andere seksuele en genderidentiteiten (Schmoll et al., 2018; de Jonge et al., 2021).

“It was the best sex I ever had [on mephedrone]. Really the best orgasm I’d had. I used to say it was like the heavens opened and it was like the light came down when I had an orgasm. Because it was that intense on drugs, it really was. I’ve never experienced that sober.” (Bourne et al., 2014, p. 43).

Nederland verbood 3-MMC op 28 oktober 2021 door het middel toe te voegen aan lijst II van de opiumwet (Rijksoverheid, 2021). Enkele weken later boden verschillende Nederlandse webshops al alternatieven voor dit middel aan zoals: 2-MMC, 3-CMC en 3-MMA.

Figuur 1. Het drugwiel met de verschillende categorieën van drugs (Adley et. al., 2022)

Figuur 2. Het farmacosekswiel

Empathogenen

Deze categorie bevat stoffen die qua effect erg lijken op MDMA (de actieve stof in xtc). Xtc, 'de lovedrug', lijkt de ideale drug voor seks maar bij een significant deel van de mannelijke bevolking (40%) is een erectie niet mogelijk onder invloed van xtc (Zemishlany et al., 2001). Toch wordt dit niet altijd als problematisch ervaren omdat er op die manier ruimte ontstaat om te experimenteren met andere manieren van genot. Seks wordt daardoor minder orgasme gedreven (Moyle et al., 2020). Vrouwen rapporteren verhoogde seksuele ervaringen zoals verlangen, lust, intense orgasmes. Maar vooral toegenomen sensuele ervaringen zoals diepe emoties, meer emotionele verbondenheid, gevoelens van liefde en affectie komen het meeste voor. Empathogenen versterken het verlangen naar intimiteit en seks. Ze worden empathogenen genoemd omdat ze letterlijk empathie verhogen, een gevoel van verbondenheid creëren en emotionele openheid stimuleren. Lichaamssensaties worden intenser, communicatie is open en diep én de sekspartners ervaren een love feeling (McElrath, 2005). Onder invloed van empathogenen voelt men zich meer verbonden met de ander(en). Daarom wordt het in sommige landen onderzocht als hulpmiddel in trauma- en relatietherapie, omdat het toestaat om heel open en diepgaand te kunnen praten over gevoelens en trauma (Anderson et al., 2019; MAPS, 2016). Mensen onder invloed van empathogenen hebben wel soms de neiging om in de high op te gaan (eigen tripwereld), en nemen meer risico’s op seksueel vlak. Enkele bekendere nieuwe stoffen in de categorie van de empathogenen zijn 6-APB, 5-MAPB en methylone. 5-MAPB en methylone genereren een zeer gelijkaardig effect dan MDMA. 5-MAPB heeft een minder toxisch profiel dan MDMA, maar heeft als nadeel dat het meer dosisgevoelig is waardoor het met kennis van zaken correct gedoseerd dient te worden om de roes te finetunen. 6-APB is meer stimulerend dan MDMA, waardoor mensen die het gebruiken helderder blijven in het hoofd en de effecten van één dosis 7 tot 9 uur aanhouden. Vandaar dat dit middel regelmatig gebruikt wordt om de beleving van muziekfestivals te optimaliseren.

Hallucinogenen

Net zoals bij LSD zijn er recent heel wat nieuwe hallucinogene middelen op de markt gekomen die voornamelijk in een lage tot matige dosis de seksuele beleving kunnen kleuren. Bij een hogere dosis tripmiddelen wordt seks moeilijker, omdat elk van de partners in zijn eigen tripwereld beland waardoor de mentale en fysieke verbinding sterk afzwakt. Set (de mindset en emotionele toestand) en setting (context van gebruik) zijn altijd belangrijk bij de beleving van een hallucinogene trip en zeker in de farmacoseks context. Een voorbeeld van een nieuw psychedelicum is de pro drug 1cp-LSD, dat na inname in het lichaam omgezet worden tot LSD (Brandt et al., 2020). De meest bijzondere klasse van hallucinogenen om seks te kruiden zijn echter de fenethylamines zoals 2C-B. Alexander Shulgin, uitvinder van 2C-B, beschrijft het als de meest erotiserende stof van de bijna 200 verschillende drugs die hij ooit synthetiseerde (Power, 2014). Uit onderzoek blijkt dat 2C-B een aangename euforie induceert met daarbij een sterke emotionele connectie en verhoogde lichaamssensitiviteit (González et al., 2015).

Cannabinoïden

Cannabis is een echt afrodiascum. Onder invloed van deze plant neemt de zin in seks zowel bij mannen als vrouwen behoorlijk toe. Uit onderzoek blijkt dat het endocannabinoïde systeem in het menselijk lichaam een rol speelt in onze seksuele beleving, nog meer bij vrouwen (Wiebe & Just, 2019). Veel vrouwen geven aan dat ze onder invloed meer zin krijgen in seks, een beter orgasme hebben en minder pijn ervaren (Lynn et al., 2019). Mannen ervaren ook meer opwinding en een rijker en breder orgasme (Shamloul & Bella, 2011).

Een Canadese studie concludeerde dat het gebruik van cannabis tijdens seks een strategische functie heeft voor een groep van jonge cisgender en transgender, homo, bi en andere mannelijke seksuele minderhedengroepen tussen 15 en 30 jaar oud. De deelnemers van het onderzoek rapporteerde dat ze cannabis gebruikten om bepaalde fysieke en psychologische effecten, inclusief het maximaliseren van plezier en sociaal contact met hun sekspartners en het minimaliseren van angst en verlegenheid. Cannabis kan in deze groep mannen een diepere betekenis van seksuele vrijheid en intimiteit creëren. Er kan hieruit geconcludeerd worden dat cannabisgebruik in een seksuele context kan bijdragen aan het overkomen van angstgevoelens en schaamte die het gevolg zijn van geïnternaliseerde homofobie, bifobie en/of transfobie (Parent et al., 2020).

Cannabis heeft vele gezichten. Afhankelijk van de variëteit (meer THC versus meer CBD), de sterkte (percentage THC), de dosering, de manier van consumeren (opgelet met spacecake) en ook de tolerantie van de personen die het gebruiken, kan het effect en dus ook de seksuele beleving alle richtingen uitgaan (Lynn et al., 2019). Van diepe sensationele connectie en plezier tot misselijkheid, verwardheid en paranoia. Een lage dosis van een lichte cannabis soort geeft minder risico’s op ongewenste effecten. Het verdampen van cannabis in een vaporiser is daarbij de meest aanbevolen manier van gebruik, omdat op die manier het gebruik van tabak vermeden wordt. Dat is niet alleen minder schadelijk omdat er geen verbranding plaats vindt, maar ook minder verslavend (nicotine is zeer verslavend). Bovendien zorgt het vaporizen van cannabis voor een zuivere high die helderder en actiever is (MacCallum & Russo, 2018). Over de link tussen synthetische cannabinoïden en seksualiteit werd geen relevante literatuur gevonden. Het gebruik van synthetische cannabis is af te raden omdat de kans op onverwachte negatieve effecten veel hoger is dan bij natuurlijke cannabis (Darke e.a, 2021).

Verdovende middelen

Alcohol is de meest gebruikte drug in de seksuele context en dat heeft ongetwijfeld te maken met zijn legale status en brede beschikbaarheid. Het middel heeft bij velen de allure dat het de seksuele ervaring verbeterd, maar de praktijk laat zich niet zo makkelijk kneden. Na één of enkele alcoholische drankje(s) neemt het verlangen in seks en zelfvertrouwen bij mannen en vrouwen meestal toe (George, 2019). Dat komt omdat onze natuurlijke remmingen afnemen door het verdovend effect van alcohol (Jellinek, 2019; Trimbos-instituut, 2021). Alcohol in lage dosis verhoogt de testosteronspiegel bij vrouwen en dat resulteert in een toename van lustgevoelens en een heviger orgasme. (Jellinek, 2019)

In een iets hogere dosis heeft alcohol impact op de gevoeligheid van de mannelijke geslachtsdelen waardoor ejaculatie langer kan duren of zelfs kan uitblijven. Bij nog meer drankjes wordt een erectie krijgen en houden en/of ejaculeren nog moeilijker (Arackal & Benegal, 2007). Bij zowel mannen als vrouwen neemt de zin in seks dan af. Op dit moment is het verdovende effect inmiddels zo groot dat de energie en de motoriek sterk vermindert wat de seksualiteit in de weg staat (Jellinek, 2019; Trimbos-instituut, 2021).

GHB en de pro drug GBL (die na inname in het lichaam omgezet wordt tot GHB) zijn de meest bekende en meest gebruikte verdovende middelen onder de NPS. Deze middelen zijn zeer populair bij MSM omdat het anale seks faciliteert. Maar ook hetero’s die ‘G’ gebruiken in de recreatieve context geven aan dat deze middelen de opwinding verhogen, ze meer aantrekking voelen en zich seksueel meer open kunnen opstellen onder invloed.

“It kind of makes me feel like I’m so much in that one moment and with those people and in that moment physically in a very sensual, passionate, physical way… It puts me in my body. And that kind of reconnection with my own body that I think I just ignore so much when I’m not high. It’s that very physical reconnection that actually drives the horniness, that drives the fact that I don’t have to think about these things anymore.” (Bourne et al., 2014, p. 44).

Een kwart van de bevraagden geeft aan blackouts te ervaren, die het risico op grensoverschrijdend gedrag kunnen verhogen (Kapitàny-Foveny et al., 2015). GHB en zeker het nog potentere GBL zijn moeilijk te doseren. Om de kans op out gaan te verminderen en het plezier te maximaliseren worden deze middelen vaak gecombineerd met stimulantia zoals (meth)amfetamine of 3-MMC. Daarnaast zijn specifieke harm reduction maatregelen, zoals exact doseren met een pipet en het bijhouden van de tijdstippen waarop men inneemt en bijneemt cruciaal om incidenten te voorkomen.

Dissociatieven

Een lage dosis ketamine verhoogt de zin in seks, terwijl een hoge dosis het tegenovergestelde kan bewerkstelligen. Vooral de afnemende coördinatie en concentratie spelen hierbij een rol. Draaierig of misselijk worden is ook niet uitgesloten (Hibbert, 2018). Bij hoge dosissen kan seks heel onwerkelijk voelen, omdat men door het dissociatieve effect gevoelsmatig van het eigen lichaam verwijderd is. Ketamine wordt soms gebruikt om extreme anale activiteiten zoals fisting te faciliteren omdat het de kringspier ontspant. Ketamine is bovendien een pijnstiller waardoor men wondjes die ontstaan door ruwere seks niet meer voelt (Trade sexual health, 2021).

Het gebruik van poppers (amyl/butyl-nitraten) wordt vaak gelinkt aan LGBTQI omdat het anale seks makkelijker en minder pijnlijk maakt. Daarnaast ontspant het ook mentaal en fysiek, wekt het seksueel verlangen op en wordt het orgasme versterkt (Hartney, 2021). De combinatie poppers en erectiebevorderende middelen kan gevaarlijk zijn omwille van de bloeddrukverlagende werking van poppers (Giorgetti, 2017). Lezers die meer info willen over specifieke drugcombinaties verwijzen we naar: https://combo.tripsit.me

Opioïden

De categorie van de opioïden wordt in dit artikel niet uitgewerkt. Enerzijds worden ze slechts door een zeer kleine populatie gebruikt, en vrijwel nooit binnen de recreatieve context. Daarnaast is deze categorie het minst relevant in de seksuele context. Opioïden, zeker bij frequent en langduriger gebruik, verminderen het verlangen naar en de kwaliteit van seks.

Highs & lows. Het belang van de context

Seks kan beleefd worden in vele vormen, over diverse gender en seksuele identiteitscategorieën en kan gekruid worden door het te combineren met een hele reeks van psychoactieve stoffen. Hoewel weinig beschreven in de literatuur zijn we van mening dat onder andere het type en de kwaliteit van de relatie tussen de sekspartners zowel kleur geeft aan de beleving van farmacoseks, alsook invloed heeft op de risicobeleving en het ervaren van eventuele negatieve gevoelens in de dagen na het wappen. De context rond de farmacoseks speelt daarbij een belangrijke rol. Dat aspect wordt in dit deel beschreven.

Mensen die een vaste, gezonde en kwalitatief goede (seks)relatie en connectie hebben, lijken veel meer kans te hebben om voornamelijk positieve ervaringen over te houden aan een WAP-avontuur. Dit komt onder andere omdat de diepe intieme ervaring met de partner de connectie nog versterkt en bijdraagt tot meer openheid, vertrouwen en respect. Hierdoor kunnen sekspartners ook nadien bij nuchtere seks zich meer laten gaan omdat ze hun grenzen op een positieve manier verlegd hebben. Farmacoseks kan dus helpen bij het overkomen van sociale normen en stigma dat weegt op mannen en vaak nog meer op vrouwen.

Anonieme en/of groepsseks tussen mensen die single zijn en zich niet zelden eenzaam voelen, lijkt de kans te vergroten op potentiële negatieve ervaringen (grensoverschrijdend gedrag, misbruik, …) en complexe gevoelens zoals schaamte, schuldgevoel, jaloersheid, leegheid, … in de dagen na het pharmaco-sexevent. Uit onderzoek blijkt dat deze mensen zich achteraf vaker afvragen of de ervaring, die op het moment zelf wel leuk aanvoelde, het wel waard was (Moyle et al., 2020). Vrouwen lijken bovendien meer last te hebben van emoties zoals spijt en schaamte dan mannen. De lijn tussen het verleggen van seksuele grenzen, het maximaliseren van plezier en het doen van seksuele handelingen die op dat moment ok voelen, maar waar men achteraf spijt van heeft, is zeer dun. Vrouwen hebben meer schrik voor het schaden van hun reputatie onder hun peers en reflecteren nadien vaker over hun door roesmiddelen ontremd gedrag (Moyle et al., 2020). Vrouwen zijn onderhevig aan het cultureel fenomeen slutshaming. Dit is het gevolg van de heersende seksuele dubbele standaard: een vorm van discriminatie dat een patroon van verwachtingen genereert, dat (jonge) vrouwen seksuele terughoudendheid voorschrijft, terwijl het (jonge) mannen seksuele activiteit dicteert (Emmerink et al, 2018).

Gevoelens van schuld en schaamte, na het zich volledig laten gaan in farmacoseks, kunnen voortkomen uit de confrontatie met aspecten van zichzelf die ze mogelijks nog niet geaccepteerd hadden of waarvan ze niet eens wisten dat ze deel waren van hun identiteit. Die ongeaccepteerde of onbekende aspecten worden door Carl Gustav Jung benoemd als de schaduwaspecten, ook wel de onbekende donkere kant, van onze identiteit (Zweig & Abrahams, 1991). Het niet volledig accepteren van de schaduwaspecten van de identiteit kan impact hebben op de manier waarop mensen seks beleven en drugs gebruiken. Met name bij stimulantia kan dit compulsief gebruik in de hand werken omdat men zich schaamt voor het middelengebruik en nog meer voor de eigen seksualiteit onder invloed van drugs.

Anonieme farmacoseks kan spannend zijn maar een band opbouwen is vaak moeilijk tot onmogelijk. Het geeft tijdelijk het gevoel van verbondenheid maar daarna verdwijnt dat gevoel weer snel. Het hebben van farmacoseks met een vreemde om je verbonden te voelen of omdat je eenzaam bent, laat je achteraf nog eenzamer achter. Dit soort van negatieve ervaringen en gevoelens wordt regelmatig beschreven in de literatuur rond MSM in de context van chemsex, maar komt ook voor bij andere genderidentiteiten (Aldridge, 2020).

Voor partners die single zijn en farmacoseks hebben met een partner die ze niet of weinig kennen, speelt het aspect van consent een belangrijke rol. Consent is er pas als alle betrokken partners ‘enthousiast groen licht’ geven. Consent wordt best besproken voor het ‘te heet’ wordt, én voor men onder invloed is. Een gouden regel is dat er geen consent is als de andere persoon niet meer bij bewustzijn is, ongeacht wat er voorheen gebeurd is of afgesproken werd.

Discussie

Met het oog op het creëren van een beter inzicht op de diverse psychoactieve stoffen en hun belangrijkste gewenste en ongewenste effecten op de seksualiteit ontwikkelden we voor dit artikel op basis van het Drugwiel een nieuw model voor farmacoseks: het farmacosekswiel.

Ondanks pogingen om via wetgeving het gebruik van drugs aan banden te leggen, stellen we vast dat er steeds meer nieuwe psychoactieve stoffen ter beschikking komen. Er zijn inmiddels meer dan duizend psychoactieve stoffen bekend die via het farmacosekswiel ingedeeld kunnen worden in zeven categorieën. De groepen van de stimulantia, de empathogenen, de cannabinoïden en de verdovende middelen worden het meest gebruikt om de seksuele connectie te boosten. Genotsmiddelen hebben hun nut in onze jachtige maatschappij en kunnen krachtige tools zijn voor zelfexploratie, het verdiepen van de emotionele verbinding met de sekspartner, het loslaten van remmingen en het ontdekken van intense lichaamssensaties. Maar zoals bij alles wat lekker is, heeft het gebruik van roesmiddelen en in het bijzonder in farmacoseks ook een potentiële schaduwzijde. Een toegenomen seksuele opwinding en ontremming kan leiden tot frequente en potentieel risicovolle seksuele activiteiten en grensoverschrijdend gedrag.

Niettegenstaande de lange geschiedenis van het fenomeen seks onder invloed van drugs is onze kennis over farmacoseks, en in het bijzonder de positieve aspecten ervan nog schaars. Onderzoeken die rond dit onderwerp worden gedaan kaderen eerder in het verband tussen drugs en risicovol gedrag, zoals vrijen zonder condoom, seks met meervoudige partners, SOA’s, erectieproblemen, …. Vaak worden voornamelijk de ongewenste effecten van het middelengebruik belicht (Ritchwood et al., 2016). Bovendien worden in het merendeel van de onderzoeken homoseksuele en/of biseksuele mannenpopulaties onderzocht. Het gevolg hiervan is dat er amper literatuur is die beschrijft hoe vrouwen de combinatie van seks en drugs ervaren. Zeer recent verscheen er onderzoek dat aandacht heeft voor het fenomeen seks onder invloed van drugs voor diverse seksuele en genderidentiteiten en daarbij de nadruk legt op het boosten van de seksuele connectie tussen sekspartners onder invloed van een breed gamma van genotsmiddelen (Moyle e.a., 2020).

Ondanks het feit dat het hebben van seks en het gebruik van roesmiddelen iets relatief normaal is, blijven beiden gedragingen taboe in de meeste samenlevingen. Het spreekt voor zich dat farmacoseks een nog groter taboe is. Bovendien kunnen mensen die er zich aan wagen opgezadeld worden met schuldgevoelens en schaamte, omdat drugs hen toelaten om zich meer te laten gaan waardoor ze geconfronteerd worden met aspecten van zichzelf die ze mogelijks nog niet geaccepteerd hadden of waarvan ze niet eens wisten dat ze deel waren van hun identiteit. Daarbovenop voelen deze mensen zich ook nog eens gestigmatiseerd en gecriminaliseerd door de samenleving omwille van hun middelengebruik, al dan niet in combinatie met seksuele praktijken. Ten slotte staat een repressief en stigmatiserend drugbeleid diverse vormen van harm reduction zoals o.a. het testen van drugs, in de weg. Nochtans zijn deze strategieën cruciaal in het ontwikkelen van een mechanisme van zelfregulering en zelfcontrole dat de pharmaco-sekspartners beschermd tegen incidenten en afhankelijkheid.

Verder stelden we vast dat er geen cijfers bestaan over hoeveel mensen aan farmacoseks doen in België of Nederland, maar uit signalen die wij en diverse andere actoren ontvingen lijkt deze populatie wel toe te nemen. Nog minder zicht hebben we op het percentage van mensen dat ernstig in de problemen komt door hun farmacoseks-gedrag. Op vlak van afhankelijkheid vermoeden we dat de groep die echt verslaafd geraakt aan drugs en vermoedelijk parallel daarmee ook aan seks, eerder beperkt blijft zoals dat ook het geval is bij roesmiddelengebruik in het algemeen. Daar zien we dat ongeveer 13% afhankelijk wordt en de grote meerderheid van mensen die drugs gebruiken er toch in slaagt om hun gebruik, min of meer op de rails te houden (UNODC, 2021). Toch ligt verslaving altijd op de loer, in mindere mate wanneer plezier gemaximaliseerd wordt maar vooral wanneer emotionele pijn uit bijvoorbeeld trauma of eenzaamheid geminimaliseerd wordt.

Uit het beperkte onderzoek dat inmiddels ter beschikking is over dit thema, blijkt dat er interesse is in het topic en dat er veel meer onderzoek nodig is met name naar het plezieraspect enerzijds en de risicobeleving van farmacoseks en hoe die te minimaliseren, anderzijds. Het is belangrijk dat het zorg- en preventielandschap voeding krijgt zodat ze aangepaste zorg- en harm reduction strategieën kunnen ontwikkelen voor de groeiende groep van mensen die aan farmacoseks doet. Op basis van de verzamelde inzichten roepen de auteurs ten slotte op om het thema seks onder invloed van drugs met een open geest te bekijken en de dialoog over farmacoseks niet uit de weg te gaan. Openheid, respect, vertrouwen en eerlijkheid, de fundamentele waarden van elke mooie menselijke relatie zijn ook in het preventie- en zorglandschap op hun plaats. Dat creëert ruimte voor acceptatie, compassie en begrip die op hun beurt de poort openzetten voor zelfgroei of (zelf)hulp en ondersteuning wanneer nodig.

Dankbetuiging:

De auteurs wensen hun dank te betuigen aan Mark Adley, de ontwikkelaar van het Drugwiel, omwille van de toestemming die hij ons gaf om het effectenwiel te adapteren tot het farmacosekswiel als nieuw model voor farmacoseks.

Literatuur

Adley, M, Jones, G. and Measham, F. (2022) ‘Developing taxonomies of drugs: the conceptualisation, application and utility of the ‘Drugs Wheel’, ‘Drug Pyramid’, and ‘Drugs Venn’ models.’, Drugs: Education, Prevention and Policy.

Arackal, S., & Benegal, V. (2007). Prevalence of sexual dysfunction in ma-le subjects with alcohol dependence. Indian Journal of Psychiatry, 49(2), 109–112. https://doi.org/10.4103/0019-5545.33257

Bourne, A., Reid, D., Hickson, F., Torres Rueda, S. & Weatherburn, P. (2014) The Chemsex study: drug use in sexual settings among gay and bisexual men in Lambeth, Southwark and Lewisham. Technical Report. Sigma Research, London School of Hygiene & Tropical Medicine, London. https://researchonline.lshtm.ac.uk/id/eprint/2197245

Brandt, S. D., Kavanagh, P. V., Westphal, F. et al. (2020). Return of the lysergamides. Part VI: Analytical and behavioural characterization of 1-cyclopropanoyl-d-lysergic acid diethylamide (1CP-LSD). Drug testing and analysis, 12(6), 812–826. https://doi.org/10.1002/dta.2789

Chen, H., Yang, Y., Huang, Y. et al. (2018). Prevalence of poppers use and its sexual risks among men who have sex with men in southwestern China: a cross-sectional study. BMC Public Health 18, 1103. https://doi.org/10.1186/s12889-018-6010-8

Chou, N., Huang, Y., Jiann, B. (2015) The Impact of Illicit Use of Amphetamine on Male Sexual Functions. The Journal of Sexual Medicine, 12(8), 1694-1702. https://doi.org/10.1111/jsm.12926

Christian Grov, K., Parsons, J. (2010). Ecstasy and Sex Among Young Heterosexual Women: A Qualitative Analysis of Sensuality, Sexual Effects, and Sexual Risk Taking. International Journal of Sexual Health, Volume 22, 2010 – Issue 3. https:// doi/abs/10.1080/19317611003745058

Donnadieu-Rigole, H., Peyrière, H., Benyamina, A. et al. (2020). Complications Related to Sexualized Drug Use: What Can We Learn From Literature? Frontiers in neuroscience, 14, 548704. https://doi.org/10.3389/fnins.2020.548704

De Jonge, M., Nijkamp, L., Bilderbeek, B. (2021). 3-MMC: gebruikers in beeld. Geraadpleegd van Trimbos-instituut website: https://www.trimbos.nl/docs/92170b62-0796-4b32-95cf-f4bb2e22f921.pdf

DesJarlais, D.C., (1995) Editorial. Harm reduction. A framework for incorporating science into drug policy. American Journal of Public Health, 85(1), 10-12.

Darke, S., Banister, S., Farrell, M., Duflou, J. & Lappin, J. (2021). ‘Synthetic cannabis’: A dangerous misnomer, International Journal of Drug Policy, Volume 98, 2021, https://doi.org/10.1016/j.drugpo.2021.103396

Emmerink, P., Vanwesenbeeck, I. van den Eijnden, R. van Lankveld, J. & Ter Bogt, T. (2018). Een verkenning van de seksuele dubbele standaard bij adolescenten en jongvolwassenen in Nederland. Tijdschrift voor Seksuologie, Jaargang 42, nummer 1.

Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving. (2021). Europees drugsrapport: Trends en ontwikkelingen. Geraadpleegd van https://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/13838/2021.2256_NL_020906.pdf

Fisher, D. G., Reynolds, G. L., & Napper, L. E. (2010). Use of crystal methamphetamine, Viagra, and sexual behavior. Current opinion in infectious diseases, 23(1), 53–56. https://doi.org/10.1097/QCO.0b013e328334de0b

George, W.H. (2019). Alcohol and Sexual Health Behavior: What We Know and How We Know It. Journal of Sex Research, 56(4-5), 409.
https://doi.org/10.1080/00224499.2019.1588213

Giorgetti, R., Tagliabracci, A., Schifano, F., Zaami, S., Marinelli, E., & Busardò, F. P. (2017). When “Chems” Meet Sex: A Rising Phenomenon Called “ChemSex”. Current neuropharmacology, 15(5), 762–770. https://doi.org/10.2174/1570159X15666161117151148

González, D., Torrens, M., & Farré, M. (2015). Acute Effects of the Novel Psychoactive Drug 2C-B on Emotions, BioMed Research International,https://doi.org/10.1155/2015/643878

Hartney, E. (2021). What Are Poppers?: Side Effects and Dangers of the Inhalant Drug.Geraadpleegd van https://www.verywellmind.com/what-are-poppers-22094

Hibbert, M. P., Brett, C. E., Porcellato, L. A., & Hope, V. D. (2019). Psychosocial and sexual characteristics associated with sexualised drug use and chemsex among men who have sex with men (MSM) in the UK. Sexually transmitted infections, 95(5), 342–350. https://doi.org/10.1136/sextrans-2018-053933

Jellinek (2019). Heeft (base)cocaïne invloed op seks?Geraadpleegd van https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/heeft-cocaine-basecoke-invloed-op-seks/

Jellinek (2019). Is alcohol goed of slecht voor de seks? Geraadpleegd van https://www.jellinek.nl/vraag-antwoord/is-alcohol-goed-slecht-seks/.

Johnson, M. W., Herrmann, E. S., Sweeney, M. M., et al. (2017). Cocaine administration dose-dependently increases sexual desire and decreases condom use likelihood: The role of delay and probability discounting in connecting cocaine with HIV. Psychopharmacology, 234(4), 599–612. https://doi.org/10.1007/s00213-016-4493-5

Kapitàny-Foveny, M., Mervo, B., Corazza, O., Kökönyei, G. Farkas, J., Urban, R., Zacher, G. & Demetrovics, Z. (2015). Enhancing sexual desire and experience: an investigation of the sexual correlates of gamma-hydroxybutyrate (GHB) use. Human psychopharmacology. 30(4), 276-284.
https://doi.org/10.1002/hup.2491

Koblin, B. A., Murrill, C., Camacho, M., Xu, G., Liu, K. L., Raj-Singh, S., & Torian, L. (2007). Amphetamine use and sexual risk among men who have sex with men: results from the National HIV Behavioral Surveillance study--New York City. Substance use & misuse, 42(10), 1613–1628. https://doi.org/10.1080/10826080701212519

Lawn, W., Aldridge, A., Xia, R. & Winstock, A.R. (2019). Substance-Linked Sex in Heterosexual, Homosexual, and Bisexual Men and Women: An Online, Cross-Sectional “Global Drug Survey” Report. The jour-

nal of sexual medicine,16, 721–732. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.

2019.02.018

Lynn, BK., López, JD., Miller, C. et al. (2019). The Relationship between Marijuana Use Prior to Sex and Sexual Function in Women. J Sex Med, 7, 192–197. https://doi.org/10.1016/j.esxm.2019.01.003

Moyle, L., Dymock, A., Aldridge, A. & Mechen, B. (2020). Pharmacosex: Reimagining sex, drugs and enhancement. The International journal on drug policy, 86, 102943. https://doi.org/10.1016/j.drugpo.2020.102943

MacCallum, C. A., & Russo, E. B. (2018). Practical considerations in medical cannabis administration and dosing. European journal of internal medicine, 49, 12–19. https://doi.org/10.1016/j.ejim.2018.01.004

Mainline (2021). We willen naast de meerwaarde ook de risico’s van chemsex benoemen. Geraadpleegd van https://mainline.nl/posts/show/12997/we-willen-naast-de-meerwaarde-ook-de-risicos-van-chemsex-benoemen

MAPS (2016) Complex: Could MDMA Save Your Relationship?Geraadpleegd van https://maps.org/news/media/complex-could-mdma-save-your-relationship/

Maxwell, S., Shahmanesh, M., & Gafos, M. (2019). Chemsex behaviours among men who have sex with men: A systematic review of the literature. The International Journal on drug policy, 63, 74–89. https://doi.org/10.1016/j.drugpo.2018.11.014

May, A. L., & Parrott, A. C. (2015). Greater sexual risk-taking in female and male recreational MDMA/ecstasy users compared with alcohol drinkers: a questionnaire study. Human psychopharmacology, 30(4), 272–275. https://doi.org/10.1002/hup.2432

McElrath, K. (2005). MDMA and sexual behavior: ecstasy users’ perceptions about sexuality and sexual risk. Substance use & misuse, 40(9-10), 1461–1477. https://doi.org/10.1081/JA-200066814

Parent, N., Ferlatte, O., Milloy, M-J., Fast, D., Knight, R. (2020). The sexualised use of cannabis among young sexual minority men: “I’m actually enjoying this for the first time”. Culture, Health & Sexuality, 23(7), 883-898. https://doi.org/10.1080/13691058.2020.1736634

Pestana, J., Beccaria, F. and Petrilli, E. (2020), Psychedelic substance use in the Reddit psychonaut community. A qualitative study on motives and modalities, Drugs and Alcohol Today, Vol. 21 No. 2, pp. 112-123. https://doi.org/10.1108/DAT-03-2020-0016

Peugh, J., & Belenko, S. (2001) Alcohol, Drugs and Sexual Function: A Review, Journal of Psychoactive Drugs, 33(3), 223-232.
https://doi.org/10.1080/02791072.2001.10400569

Power, M. (2014). The 12 most important drugs Shulgin designed, synthesised and took. Mixmag. Geraadpleegd van https://mixmag.net/read/the-12-most-important-drugs-shulgin-designed-synthesised-and-took-blog

Provoost, A. & Boffin, C., Boyen, S & Van Looveren, J. (2005). Seks, drugs en rock & roll in de oudheid. Aulos.

Riemer, A. R., Gervais, S. J., Skorinko, J. L. M., et al. (2019). She Looks like She’d Be an Animal in Bed: Dehumanization of Drinking Women in Social Contexts. Sex Roles, 80 (9-10), 617-629. https://doi.org/10.1007/s11199-018-0958-9

Rijksoverheid (2021, oktober 28). Designerdrug 3-MMC vanaf vandaag verboden [Persbericht]. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2021/10/28/designerdrug-3-mmc-vanaf-vandaag-verboden

Ritchwood, T. D., DeCoster J., Metzger, I. W., Bolland, J. M., Danielson C. K. (2016). Does it really matter which drug you choose? An examination of the influence of type of drug on type of risky sexual behavior, Addictive Behaviors, 60, 97-102. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2016.03.022

Schmoll, S., Romanek, K., Stich, R., Bekka, E., Stenzel, J., Geith, S., Eyer, F. & Rabe, C. (2018). An internet-based survey of 96 German-speaking users of “bath salts”: frequent complications, risky sexual behavior, violence, and delinquency. Clinical toxicology (Philadelphia, Pa.), 56(3), 219–222. https://doi.org/10.1080/15563650.2017.1353094

Schrooten, J. (2018). Het drugwiel. Een nieuw model voor productinformatie. Geraadpleegd van https://www.vad.be/artikels/detail/het-drugwiel--een-nieuw-model-voor-productinformatie

Shamloul, R., & Bella, AJ. (2011) Impact of cannabis use on male sexual health. J Sex Med, 8, 971-975. https://doi.org/10.1111/j.1743-6109.2010.02198.x

Skårner, A., & Svensson, B. (2013) Amphetamine use and Sexual Practices. Nordic Studies on Alcohol and Drugs, 30. Geraadpleegd van https://www.researchgate.net/publication/269908976_Amphetamine_use_and_Sexual_Practices

Sun, A.J., & Eisenberg, M.L. (2017). Association Between Marijuana Use and Sexual Frequency in the United States: A Population-Based Study. J Sex Med, 14, 1342–1347. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2017.09.005

Trade sexual health (2021). Ketamine: What’s the score? Geraadpleegd van:https://www.tradesexualhealth.com/sexual-health/sex-drugs/ketamine.html

Trimbos-instituut (z.d.). Seks. Geraadpleegd van: https://www.alcoholinfo.nl/zwanger/seks.

UNODC, (2021). World drug report. UNODC, Vienna. Geraadpleegd van: https://www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/wdr2021.html

Wiebe, E., & Just, A. (2019). How Cannabis Alters Sexual Experience: A Survey of Men and Women. The journal of sexual medicine, 16(11), 1758–1762. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2019.07.023

Yang, S. S., Jang, M., Lee, K., Hsu, W., Chen, Y., Chen, W. & Chang, S. (2018). Sexual and bladder dysfunction in male ketamine abusers: A large-scale questionnaire study. PLOS ONE, 13(11): e0207927. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0207927

Zemishlany, Z., Aizenberg, D., & Weizman, A. (2001). Subjective effects of MDMA (‘Ecstasy’) on human sexual function. European psychiatry : the journal of the Association of European Psychiatrists, 16(2), 127–130. https://doi.org/10.1016/s0924-9338(01)00550-8 Zweig, C., & Abrahams, J. (1991). Meeting the Shadow: The Hidden Power of the Dark Side of Human Nature. TarcherPerigee, New York.